Wychowanie dziecka nadpobudliwego psychoruchowo wymaga określenia i stosowania jasnych zasad postępowania. Przedstawiamy uczniom zasady po to, aby były stosowane. Mamy szansę osiągnąć ten cel, jeśli przekonamy dzieci do dwóch tez:
- Zasady wspólne dla wszystkich warto stosować. Dzięki nim dochodzimy do wyników swojej pracy mniejszym kosztem i jest nam łatwiej lubić się nawzajem, współpracować ze sobą.
- Łamanie reguł pociąga za sobą rzeczywiste konsekwencje.
- Po dokładnym przyjrzeniu się procesowi manipulacji uskutecznianym przez dziecko dostrzegamy, że wykorzystuje ono luki w uznanych zasadach zachowania. Jest to niezwykle istotne, bowiem jedną z najważniejszych potrzeb nadpobudliwego dziecka jest zwrócenie na siebie uwagi. Wykonywanie zadań jednakowych dla wszystkich nie zaspokaja tej potrzeby.
- Pamiętajmy, że dziecko z zespołem ADHD manipuluje otoczeniem. Bodźce bieżącej chwili są dla niego bardzo silne, a przez to ważne. Reaguje na nie natychmiast i silniej niż inne dzieci. Szybko wykona polecenie lub zaprotestuje przeciwko niemu i kiedy inne dzieci spokojnie wykonują zadanie, ono już się nudzi. Wtedy reaguje na przypadkowy bodziec lub wymyśla coś swojego. Zazwyczaj jest to psota pomyślana tak, aby wywołać możliwie największy efekt, oczywiście bez przewidywania społecznych skutków. Przykład: Jedenastoletni uczeń zapytał panią, czy może wyrzucić do kosza odklejone z siebie nalepki (podczas świetnej zabawy na przerwie miał ich na sobie znacznie więcej niż spokojniejsi koledzy i nie zdążył poodlepiać ich na czas). Usłyszał: “Ani mi się waż wstawać z krzesła!”. Udał się w stronę kosza w pozycji półsiedzącej, mocno przyciskając krzesło do pupy… Oburzona pani wezwała matkę, która z trudem ukryła rozbawienie. Chłopiec nie złamał zakazu!
- Wypływa stąd wniosek, że podstawowym zadaniem wychowawcy jest ograniczenie możliwości manipulacji zasadami. Zasady, które dzieci w miarę zrównoważone traktują jako domyślne, wypływające z zasad ogólniejszych, nie wystarczają do prowadzenie wychowania naszego podopiecznego. Im bardziej przebiegle nasze dziecko nagina prawo do potrzeby chwili, tym bardziej konkretne i wielostronne muszą być przedstawione zasady.
- Reguły i zasady powinny być określone jednoznacznie i napisane, bądź narysowane czytelnie, w miejscu widocznym w domu i szkole, językiem zrozumiałym dla dzieci na danym poziomie rozwoju. Dzięki współpracy rodziców ze szkołą będą spójne i będą ewaluować w miarę nabywanych doświadczeń.
- Ustalone zasady należy stosować konsekwentnie i w atmosferze akceptacji dziecka.
- Umieszczanie aktualnie obowiązujących zasad w formie graficznej na widocznym dla ucznia miejscu w klasie.
- Stałe przypominanie uczniowi o zasadach.
- Korzystanie w czasie lekcji z pomocy ucznia nadpobudliwego w wykonywaniu prostych czynności.
- Dostosowanie tempa pracy do możliwości ucznia.
- Ograniczenie ilości bodźców dochodzących do ucznia.
- Zastosowanie metod, które skutecznie skupiają uwagę ucznia, na tym, co w danej chwili uważamy za najważniejsze np. poprzez wyróżnianie najważniejszych informacji – podczas przekazywania zagadnienia, zaznaczenie fragmentu słowami – sygnałem: uwaga, ważne, podkreślenie innym kolorem, używanie pomocy wizualnych).
- Pobudzanie uwagi dziecka
- zadania i nauczane treści powinny być przekazywane w szybki, skrótowy, reporterski sposób
- powinny być też prezentowane w „małych dawkach” aby zmobilizować dziecko do skupienia się można wykorzystać zegarek albo kuchenny minutnik do odmierzania czasu, w którym ma być wykonane zadanie
- szybka, najlepiej natychmiastowa kontrola poprawności wykonania zadań
- zamiast długich sesji ćwiczeniowych przygotowanie większej liczby krótszych i bardziej intensywnych okresów ćwiczeń
- urozmaicanie zadań, przeplatanie mniej interesujących fragmentów ciekawszymi
- wykorzystanie materiałów, którymi można manipulować, dotknąć je
- organizowanie aktywności angażujących ucznia jak np. czynna dyskusja
- ilustrowanie materiału schematami, podawanie uczniom różnych metod mnemotechnicznych, wierszyków, powiedzonek
- Stosowanie odpowiedniego systemu komunikacji: proste, krótkie zwroty, słowa-symbole stosowane często w celu lepszej koncentracji uwagi, lub polecenia rozpoczęcia czynności przez ucznia.
- Przedstawienie na początku lekcji planu, kolejności poszczególnych etapów, w przypadku zmiany poinformowanie o tym.
- Włączenie ucznia do aktywnego udziału w lekcji.
- Wyznaczenie uczniowi konkretnego celu i podzielenie zadania na mniejsze możliwe do zrealizowania etapy.
- Udzielanie uczniowi komunikatów zwrotnych dotyczących zachowania i wykonywanego zadania.
- Pomaganie uczniowi w skupieniu się na wykonywaniu jednej czynności.
- Wydawanie uczniowi na raz tylko jednego polecenia.
- Skracanie zadań poprzez dzielenie ich na mniejsze zadania cząstkowe.
- Zadawanie mniejszej partii materiału na raz.
- Prezentowanie materiału na konkretnych przykładach, zanim zostanie podane bardziej ogólne twierdzenie.
- Sprawdzanie, czy uczniowie rozumieją słowa używane do prezentowania nowego materiału.
- Formułowanie informacji dotyczącej pracy domowej w jasny i przejrzysty sposób.
- Zmniejszenie ilości materiału przepisywanego z tablicy lub z książek.
- Zachęcanie ucznia do pytań i komentarzy.
- Przed rozpoczęciem wykonywania zadania poproszenie ucznia, aby powtórzył polecenie.
- Sprawdzanie w trakcie i pod koniec lekcji, czy uczeń zdążył wszystko zanotować, czy zapisał, co ma zrobić w domu, co przynieść na następny dzień do szkoły, termin sprawdzianu itp.
- Staranie się pobudzać zainteresowania ucznia i angażować go w bardzo konkretne działania.
- 33.Pomaganie uczniowi w planowaniu swojej pracy.
- 34.W razie trudności proponowanie uczniowi alternatywne rozwiązywanie zadania.
- Motywowanie do uczenia się, uwzględniając:
- – nabywanie wiedzy i umiejętności w konkretnej dziedzinie oraz poznanie, jak można to robić szybciej lepiej i łatwiej.
- – rozwijanie ogólnej umiejętności myślenia, czyli jak stosować te same, lub pokrewne koncepcje w różnych dziedzinach.
- – rozwijanie indywidualnych umiejętności i postaw, tak aby można je było łatwo zastosować w różnych działaniach.
- W programie nauczania uwzględnianie przede wszystkim:
- – doskonalenie umiejętności życiowych.
- – szacunek dla siebie i rozwój osobisty.
- – rozwijanie konkretnych zdolności naukowych, fizycznych, artystycznych.
- – Nauczanie, jak się uczyć.
- Stosowanie zasady, że uczeń łatwiej zapamiętuje nowy, ciekawy, zwięźle przekazany materiał.
- Dbanie o poprawę analizy słuchowej i wzrokowej poprzez stymulację polisensoryczną, wielokrotne powtarzanie ćwiczeń, modyfikowanie poszczególnych zadań i ćwiczeń, korzystanie z nowych ciekawych technik.
- Przewidywanie, kiedy nastąpi impulsywne zachowanie i powstrzymywanie ucznia przed wykonaniem takiej czynności, mówiąc jednocześnie o następstwach i konsekwencjach.
- Staranie się o wprowadzenie nowych technik dotyczących zapamiętywania.
- Szukanie i przekazywanie uczniowi możliwych do zaakceptowania przez otoczenie form rozładowania nadpobudliwości, złości lub agresji.
- Skracanie zadania poprzez dzielenie go na mniejsze zadania cząstkowe oraz skracanie prac domowych do mniejszej ilości zadań.
- Stosowanie specjalnych metod podczas sprawdzania wiadomości (dzielenie dłuższych sprawdzianów na części, wydłużenie czasu odpowiedzi, przypominanie o sprawdzaniu).
- Kontrolowanie notatek. Warunkiem skutecznego współdziałania nauczycieli i rodziców jest między innymi przepływ informacji o tym, co działo się w szkole i jak dziecko ma się przygotować na kolejne zajęcia.
- Nauczyciel musi dopilnować, żeby notatki w zeszycie były kompletne, a w szczególności aby zawierały:
- – notatki z lekcji (jeśli dziecko nie jest w stanie jej zapisać może być skrócona)
- – zapisaną pracę domową zarówno ustną jak i pisemną (jeśli nic nie jest zadane – formułę „nic do zrobienia”)
- – informację o wszelkich nietypowych sytuacjach (np. planowana wycieczka, akademia na którą trzeba się ubrać odświętnie)
- – datę sprawdzianu i wymagany zakres materiału
- Chwalenie ucznia przynajmniej jeden raz dziennie.